Voorbereidende lees- en spellingvaardigheden in het kleuteronderwijs

Eerste onderzoeksproject

Voorbereidende lees- en spellingvaardigheden op het niveau van preventieve basiszorg en verhoogde zorg

In dit project inventariseerden we welke observatieschalen, toetsen en tests in het Vlaamse kleuteronderwijs worden gebruikt. Hieruit bleek dat voornamelijk de Toetertest en de CITO-test worden afgenomen. We observeerden in derde kleuterklassen om de impliciete en expliciete werking aan voorbereidende lees- en spellingvaardigheden te bestuderen. We vergeleken daarnaast de leerplandoelen met wat kleuterleidsters vinden dat kleuters op vlak van voorbereidende lees- en spellingvaardigheden in de derde kleuterklas moeten kunnen. 

We wilden ook weten of het Nederlands Protocol Dyslexie Groep 2 (= 3de kleuterklas) bruikbaar en implementeerbaar is in het Vlaamse kleuteronderwijs. Dit protocol brengt de belangrijkste voorbereidende lees- en spellingvaardigheden in kaart: fonologisch bewustzijn, letterkennis, benoemsnelheid en invented spelling. In Nederland gebruikt men dit protocol om kwetsbare kinderen vroegtijdig te detecteren en om daarna vroegtijdig speels te interveniëren als dat nodig is.
We vergeleken de resultaten van Vlaamse kleuters met die van Nederlandse kleuters. Hieruit bleek dat resultaten van de onderzochte Vlaamse kleuters lager lagen dan in Nederland, zowel in januari als in juni derde kleuterklas. We kunnen de Nederlandse normen dan ook niet zomaar overnemen. 
Als groep scoorden de Vlaamse kleuters op het eind van het schooljaar beter dan in januari en dit voor alle subtests van het protocol. Dit toont aan dat de Vlaamse groep positief evolueert in de loop van het schooljaar. Toch zijn er op het einde van het schooljaar grote individuele verschillen tussen kleuters uit de derde kleuterklas.

Vervolgproject

ABC. Alle kleuters doen mee!

Ayoub Bryan Charlot. Iedereen doet mee!

In Vlaanderen wordt in de kleuterklas dagelijks gewerkt aan voorbereidende lees- en spellingvaardigheden. Dit gebeurt echter weinig doelgericht en veel leerkansen in de dagelijkse klas- en spelsituatie worden nog niet benut bij kwetsbare kleuters die net meer ondersteuning nodig  hebben. Bij kinderen uit gezinnen met een minder rijk taalaanbod zijn vroegtijdige en doelgerichte acties op school nodig op om een levenslange achterstand te vermijden (Vernooy, 2012).

In dit project willen we de kleuterleid(st)ers in hun cruciale rol, ondersteund door de zorgleerkracht, bewust maken van hun handelen. We vertrekken hierbij van wat we observeren en van de opportuniteiten op de werkvloer.

Kleuterleid(st)ers reflecteren na een activiteit over hoe ze de beginnende geletterdheid gestimuleerd hebben bij de kwetsbare kleuters. Hiervoor gebruiken we een zelfreflectielijst die de speelse activiteiten, de onmiddellijke feedback en het benutten van de krachtige leeromgeving rond lees- en spellingvaardigheden in kaart brengt.

Door de ingevulde zelfreflectielijst te vergelijken met de observaties van de onderzoeker en door hierover in gesprek te gaan met de kleuterleid(st)er op de werkvloer, stimuleren we het inzicht van de kleuterleid(st)er in een sterkere ontwikkeling van beginnende geletterdheid bij de kwetsbare kleuters en een meer doelgerichte aanpak. We gingen het effect van deze interventie na.

Valorisatie

Voorbereidende lees- en spellingvaardigheden effectief stimuleren bij alle kleuters uit de derde kleuterklas

In Vlaanderen wordt in de kleuterklas dagelijks gewerkt aan voorbereidende lees- en spellingvaardigheden. Tijdens het PWO-project ‘ABC, iedereen doet mee!’ verzamelden we heel wat goede praktijkvoorbeelden om de belangrijkste voorbereidende lees- en spellingvaardigheden, namelijk fonologisch bewustzijn, voorbereidend lezen en voorbereidend schrijven speels en toch effectief te stimuleren.

Op onze website 'Voorbereidende lees- en spellingvaardigheden' geven we voorbeelden van spel, kwaliteitsvolle interacties en hoe de leeromgeving kan benut worden om deze voorbereidende vaardigheden speels te stimuleren. Dit doen we zowel via foto’s als via tekst, onder de vorm van  uitgeschreven interacties. Deze website is het resultaat van een valorisatieonderzoek.