Reuse: Herbruikbare verpakking met statiegeld

Voordelen

1. Minder materiaalverbruik en minder afval
In dit model heeft de consument maar één herbruikbare verpakking.  Er is geen navulverpakking en er is in vele gevallen zelfs geen single-use-verpakking van hetzelfde product. Hierdoor is er minder materiaalverbruik en dus minder afval en milieu-impact. Bij elke hergebruik vermijd je dat een andere verpakking geproduceerd wordt.

2. Kost
Producenten besparen heel wat kosten in verpakkingen. Daarentegen is het logistiek proces duurder en moet dit tegen elkaar afgewogen worden.

3. Optimalisering van logistiek
De keuze voor standaardmodellen in verpakkingen, die door verschillende producenten gebruikt worden, is een opportuniteit. Dan kunnen we de veelheid in vormen van verpakkingen reduceren en kan een gedeelde logistieke verhandeling gemakkelijker en goedkoper worden. Ik denk dan aan het inzamelen, stapelen, transport, reinigen, inspecteren…

4. Betere functionaliteit van de herbruikbare verpakking
De functionaliteit van de hervulbare verpakking kan uitgebreid worden met zaken die bij een single-use-verpakking economisch niet rendabel zijn of niet positief naar milieu-impact, zoals gebruiksgemak, betere spuit-, giet- of doseermogelijkheid, veiligheidssluiting… Deze extra functionaliteit mag echter geen invloed hebben op het reinigingsproces. Bij industriële verhandeling en reiniging zoals drankflessen, beperkt de herbruikbare verpakking zich enkel tot het recipiënt op zich, niet op doppen, sluitingen of sproeisystemen. Bij verse maaltijden is het dan weer wel een opportuniteit om extra functionaliteit toe te voegen zoals: opwarmbaar, langer koud of warm…

5. Marketing
Je mag naar de consument uitpakken dat een verpakking duurzamer is, indien het effectief zo is. Je kan er als producent een duurzamer engagement mee tonen en een reputatie opbouwen, waardoor milieubewuste consumenten voor jouw producten kiezen.

6. Nieuwe labeling bij elke cyclus
In de meeste gevallen wordt in elke cyclus een nieuw label aangebracht. De verpakking blijft steeds up to date, dus ook de informatie, branding… en behoudt zijn frisheid.

7. Consumentendata
Het gebruik van inzamelmachines, gecombineerd met klantendatabases, kan de retailer en het merk meer inzicht geven over het aankoopgedrag van zijn klanten.

8. Brand loyalty
Het merk of de retailer kunnen de consument belonen bij het terugbrengen van een herbruikbare verpakking en kan de relatie met de klant bevorderen. 

9. Goed ingeburgerd
Het terugbrengen van drankflessen met statiegeld is een systeem dat door iedereen gekend is en goed ingeburgerd is. Consumenten en warenhuizen hebben zich al georganiseerd om dit proces vlot te laten verlopen.

Uitdagingen

1. De hervulbare verpakking moet een aantal cycli benut worden
Indien de hervulbare verpakking onvoldoende cycli gebruikt wordt, kan de milieu-impact zelfs nog groter zijn dan het gebruik van de klassieke single-use-verpakkingen. Dit komt omdat herbruikbare verpakkingen meestal robuuster en zwaarder zijn om een groot aantal cycli dienst te doen, eventueel met betere functionaliteit en gebruiksgemak.
In het slechtste scenario wordt een herbruikbare verpakking door de consument aanzien als een single-use-verpakking en gaat deze maar één cyclus mee. Er moet dus goed gecommuniceerd worden naar de consument dat dit een herbruikbare verpakking is, zeker bij de introductie van nieuwe producten.

2. Reiniging en voedselgeschiktheid
Herbruikbare verpakkingen moeten gereinigd worden voor ze terug gevuld kunnen worden. Dit proces heeft een milieu-impact (water, energie, wasmiddelen) en kostprijs.  Daarna is inspectie op beschadiging en zuiverheid heel belangrijk. Er is ook altijd een deel uitval, niemand wil immers graag een versleten of beschadigde verpakking rond een product. Een verpakking hergebruiken voor voedsel vormt een risico omwille van mogelijks resterende substanties en bacteriën. Misschien zijn er zelfs vreemde of giftige stoffen aanwezig door gebruik voor verkeerde doeleinden. Een sluitende voedselveiligheid, strikte hygiëne en inspectie moet gegarandeerd worden.
We koppelen hier meteen ook de verantwoordelijkheid aan. Dit is het enige herbruikmodel waarbij de producent de verpakking terugneemt, reinigt en hervult. Indien er ook maar iets ernstigs misloopt in voedselveiligheid, is de producent verantwoordelijk. In de andere modellen is dat de gebruiker zelf.

3. Extra logistieke stappen in de ketting
In een lineaire economie wordt een verpakking op zijn levenseinde afval en wordt ze in een relatief makkelijk proces verder verwerkt. Bij de vorige herbruikmodellen was de consument verantwoordelijk voor het hervullen en de bijhorende extra stappen.  Bij het model met retourneren van de herbruikbare verpakking, is het de producent die de extra logistieke stappen in de ketting voor zijn rekening moet nemen. Processen als inzamelen, sorteren, reinigen, transport…maken het totaalplaatje complexer en duurder. Het industrieel organiseren ervan is kwalitatief en economisch niet voor elk product haalbaar.

4. Transport
Herbruikbare retourverpakkingen zijn zwaarder en robuuster om de hele levensloop meermaals te kunnen doorlopen en hebben dus meer milieu-impact door transport. Deze impact moeten we laag houden door de afstand laag te houden, maar in dit model is er net meer transport nodig door de extra logistieke stappen.

Enkele aandachtspunten:

• Het gewicht van de verpakking moet beperkt blijven: sterk genoeg om een aantal cycli te overleven, maar zo licht mogelijk omwille van de milieu-impact door transport.
• De actieradius van het transport moet beperkt blijven. Herbruikbare verpakkingen moeten regionaal georganiseerd worden waarbij de gebruiker, producent en reinigingsbedrijf in elkaars buurt liggen. Deroche (2009) vergeleek een herbruikbare glazen drankfles ten opzichte van een single-use glazen fles en berekende dat een radius van 260 km tussen producent, gebruiker en reiniger een voordeel voor de herbruikbare verpakking opleverde. Er waren zelfs aanwijzingen om tot 800 km te gaan.
• De logistieke efficiëntie van het transport moet hoog zijn, door te letten op stapelbaarheid, compact en veilig vervoer.
• De verpakking moet makkelijk verhandelbaar blijven bij het plaatsen op het winkelrek en transport door de consument. Er moet nagedacht worden over een herbruikbare groepsverpakking.

5. Marketing en differentiatie van de merken.
Niet alle bedrijven hebben zo’n grote productomzet zoals Coca-Cola, dat ze zich eigen modellen als herbruikbare verpakking kunnen permitteren. Het gebruik van standaardmodellen die door verschillende producenten gedeeld worden, heeft dan heel wat voordelen. De andere kant van de medaille is dat een merk zich op het winkelrek minder kan differentiëren door de vorm van de verpakking.

6. Beschikbaarheid en capaciteit van inzamelpunt of navulling

• Er moeten voldoende inzamelpunten zijn met voldoende sorteer- en opslagcapaciteit per verpakkingssoort. In kleine stadswinkels is dit niet evident.
• De moderne consument is niet honkvast aan één winkel. Indien de ene winkel wel een bepaalde herbruikbare verpakking terug neemt in zijn inzamelmachine en de andere niet, heeft de consument een probleem.
• Elke verschillende vorm van de verpakkingen moet door de inzamelmachine herkend en gesorteerd worden. Er moet voldoende opslagcapaciteit zijn per vorm. Teveel verschillende vormen is niet logistiek werkbaar. Daarom moeten er een beperkt aantal standaardverpakkingen komen die door verschillende producenten gedeeld worden.

7. Motivatie van de consument
Dit herbruikmodel vraagt wat engagement en moeite van de consument. Hij moet zijn herbruikbare verpakkingen meenemen naar de winkel. Hij moet zijn bezoek aan de winkel dus ook inplannen en mag zijn verpakking niet vergeten.  Tenslotte zijn herbruikbare retourverpakkingen meestal zwaarder, bijvoorbeeld in glas.

8. Extra kost voor de consument
De extra kost van de waarborg kan de consument afschrikken.

Welke producten komen in aanmerking? 

In de consumentenbevraging van Kantar (2021) en Citeo (2022) vinden consumenten vooral geschikt:

- Dranken
- Eieren
- Melk en zuivel
- Verzorgingsproducten
- Schoonmaakproducten
- Aardappelen, groenten en fruit
- Pasta en rijst

Bronnen

- Alina Schmidt e.a (2022) mehrweg glaser fur lebensmittel
- Calis (2021), Ecodesign tips voor verpakkingen
- Citeo (2022), Vers une définition des gammes standards réemployables
- Ellen MacArthur Foundation (2017), Reuse
- Halmes Laurent (2023), www.bringback.be
- KIDV(2022), Community of Practice Herbruikbare verpakkingen, https://kidv.nl/community-of-practice-herbruikbare-verpakkingen
- Petra Kramer e.a. (2021), Kantar Public Rapport. Kansen om Nederlanders en Nederlandse supermarkten in beweging te krijgen om herbruikbare verpakkingen te gebruiken en introduceren
- Vivé Dominique, Deroche Consultants (2009), Rapport d’ACV
- Beelden : Ellen Mac Arthur Foundation, Circujar