Betekenisvolle activiteiten voor personen met een kankerervaring
Doen wat je graag doet, is voor iedereen belangrijk. Maar wanneer iemand gezondheidsproblemen ervaart, wordt blijven doen wat betekenisvol is en voldoening biedt, heel uitdagend. In dit project zoeken we samen met personen met een kankerervaring naar persoonlijke, betekenisvolle activiteiten die thuis op eigen tempo uitgevoerd kunnen worden. Alles wat daarvoor nodig is, wordt in een LAGOM-pakket aan huis geleverd zodat iemand er heel laagdrempelig mee aan de slag kan.
Wat zijn betekenisvolle activiteiten?
Ons dagelijkse leven is gevuld met activiteiten zoals boodschappen doen, werken, hobby’s uitvoeren, familie en vrienden ontmoeten, voor jezelf of voor anderen zorgen… Het is een alledaags gegeven om activiteiten uit te voeren want “bezig zijn” is immers erg typerend voor wie we als mens zijn.
Sommige activiteiten kunnen ook betekenisvolle activiteiten zijn. Of je ze louter voor het plezier uitvoert (bijvoorbeeld een muziekinstrument bespelen) of daadwerkelijk een praktisch nut hebben (zoals bijvoorbeeld koken of huisdieren verzorgen), maakt niet uit. Alle mogelijke activiteiten die we uitvoeren, kunnen betekenisvol zijn.
Betekenisvolle activiteiten zijn activiteiten die iemand naargelang z’n eigen wensen en voorkeuren belangrijk vindt. Ze geven voldoening, spelen in op het verlangen om “iets te doen” en dragen bij aan iemands persoonlijke identiteit en individuele welzijn (1,2,3).
Betekenisvolle activiteiten weerspiegelen iemands interesses, persoonlijke waarden en levensdoelen (4). Maar wat nu net maakt dat een activiteit betekenisvol is, is voor iedereen verschillend (1).
"Ik vind het fijn om mijn kinderen elke dag naar school te kunnen brengen. Hen ’s morgens klaarmaken voor een schooldag, naar de speelplaats brengen en hen een fijne dag toewensen met een stevige knuffel, geeft me heel veel voldoening als mama en maakt me blij." (Elisabeth, 35 jaar)
"Ik ontsnap graag aan de drukte van alle dag door in de natuur te gaan wandelen. In eender welk seizoen, biedt een stevige wandeling mij rust, voldoening en nieuwe energie!" (Hendrik, 63 jaar)
“Ik doe graag vrijwilligerswerk, me inzetten voor een goed doel geeft me zo veel voldoening! Wanneer ik bezig ben als vrijwilliger, vliegen de uren voorbij!” (Hilde, 62 jaar)
Waarom zijn betekenisvolle activiteiten nuttig?
Mensen hebben van nature een grote nood aan het uitvoeren van betekenisvolle activiteiten. Betekenisvolle activiteiten geven mensen een doel en het uitvoeren van activiteiten kan voldoening gevend zijn. Het gevoel om “betekenisvol bezig te zijn” zorgt voor een persoonlijke vervulling.
Betekenisvolle activiteiten zorgen voor een groter gevoel van welzijn en dragen bij tot een positieve stemming en een beter gemoed. Betekenisvolle activiteiten hebben voor iemand een persoonlijke relevantie en weerspiegelen individuele waarden. Ze bevorderen positieve emoties, zelfrespect en een gevoel van prestatie (4, 16).
Op wekelijkse basis verschillende betekenisvolle activiteiten uitvoeren, zorgt ervoor dat mensen zich vitaler voelen, een grotere levenstevredenheid ervaren en meer levenszin hebben (4).
Studies bij verschillende doelgroepen (onder andere personen met een mentale kwetsbaarheid (5), bewoners van woonzorgcentra (6,7,8) en personen met een kankerervaring (9, 10) tonen aan dat betekenisvolle activiteiten zorgen voor een betere levenskwaliteit. Ze hebben een positieve invloed op fysieke fitheid, zorgen voor een betere slaapkwaliteit en verminderen bij oudere personen ook het risico op vallen (11).
Studies hebben tot slot herhaaldelijk aangetoond dat mensen die actief zijn ook significant langer leven (12 - 15). Vooral bij fysieke activiteiten zoals sport en beweging werd dit verband veelvuldig geïllustreerd. Toch toonde een Amerikaanse studie (12) ook aan dat het vooral belangrijk blijkt om sociale activiteiten (vb. naar het theater gaan) en productieve activiteiten (vb. tuinieren) uit te voeren.
Dus, om iemands fysiek, sociaal en emotioneel welzijn te bevorderen, kan het heel nuttig zijn om na te gaan wat voor iemand betekenisvolle activiteiten zijn, te stimuleren om deze activiteiten uit te voeren en ze te integreren in het dagelijkse leven.
Betekenisvolle activiteiten bij personen met een kankerervaring
De impact van kanker op iemands dagelijkse leven en diens omgeving is erg groot. Personen met een kankerervaring hebben veel uitdagingen. Velen ervaren een breed scala aan aanhoudende en storende beperkingen (17) waardoor veel betekenisvolle activiteiten niet meer uitgevoerd kunnen worden.
Elke persoon met een kankerervaring is verschillend1, maar naast vaak een (tijdelijk) verlies van beroepsmatige activiteiten, verliezen veel personen met een kankerervaring vrijetijdsactiviteiten, sociale activiteiten en hobby’s (18). Bovendien zorgen pijn, fysieke ongemakken en vermoeidheid bij 31 tot 55% van de personen met een kankerervaring voor beperkingen in sociale activiteiten en huishoudelijk werk zoals boodschappen doen en maaltijden klaarmaken (19, 20, 21).
Daarnaast geven velen aan dat ze tijdens hun behandeling en de daarmee vaak gepaard gaande (dag)ziekenhuisopnames ook geconfronteerd worden met verveling (19, 22,23).
“Ik vind het moeilijk om te zoeken naar iets dat mij voldoening geeft. Je kan bijvoorbeeld puzzelen, maar op den duur steekt dat ook wel tegen. Ik heb er al lang over nagedacht wat je altijd kan doen, maar het is niet gemakkelijk om iets te vinden. In een ziekenhuisomgeving al zeker niet, daar kan je niet zomaar alles binnen brengen en meenemen he.” (Geert, 37 jaar)
LAGOM-pakket
Inzetten op betekenisvolle activiteiten voor personen met een kankerervaring is veelbelovend! Daarom werkt de opleiding Bachelor in Ergotherapie en het Onderzoeks- en Innovatiecentrum Gezondheid en Zorg van Arteveldehogeschool aan een project rond betekenisvolle activiteiten voor personen met een kankerervaring.
In dit project zoeken we samen met personen met een kankerervaring naar individuele, betekenisvolle activiteiten die voldoening geven, motiverend, interessant en uitdagend zijn. De activiteiten kunnen op eigen tempo uitgevoerd kunnen worden in de thuisomgeving van de persoon met een kankerervaring.
De betekenisvolle activiteiten worden startklaar aangeboden in een persoonlijk pakket dat aan huis geleverd wordt. In het pakket zitten alle materialen die nodig zijn om autonoom en op een passend moment aan de slag te kunnen gaan met de betekenisvolle activiteiten.
De activiteiten in een pakket weerspiegelen op een unieke persoonlijke manier iemands interesses, passies, wensen en verlangens. Omdat elke box op maat van een persoon met een kankerervaring gemaakt wordt, is de inhoud telkens anders en uniek.
De pakketten worden LAGOM-pakketten genoemd. LAGOM is een Zweeds begrip dat “niet te veel, niet te weinig, perfect gebalanceerd” betekent. De activiteiten in LAGOM-pakketten trachten namelijk ook perfect gebalanceerd te zijn op maat van de persoon met een kankerervaring.
“Voor mezelf zijn er nu meer opties om te doen en ga ik vooral minder piekeren! Ik vind het leuk en ik kan het aan iedereen aanraden! Als je het efkes niet ziet zitten, je mag het doen, je moet het niet doen! Je moet je er niet mee haasten…” (Claire, 42 jaar)
"En inderdaad kwam al gauw een eerste box groot was mijn verrassing hoe inderdaad die box goed bij mij pastte." (Diane)
“Het pakket geeft me opties om te doen. Ik vind het leuk! En als ik het efkes eens niet zie zitten, dan mag ik het doen, maar moet ik het niet doen.” (Gilbert, 74 jaar)
Wanneer iemand een LAGOM-pakket ontvangt, kan die op eender welk moment en op eigen tempo ermee aan de slag. Personen die in behandeling zijn voor kanker of herstellende zijn na een behandeltraject, hebben namelijk vaak te kampen met bijwerkingen zoals vermoeidheid, pijn en energieverlies. Met een LAGOM-pakket heeft iemand de vrijheid om zelf te bepalen waar en wanneer hij aan de slag gaat met de activiteiten.
De LAGOM-pakketten zijn met veel zorg samengesteld en hebben als doel personen met een kankerervaring te inspireren, interesses te wekken, te motiveren en te ondersteunen tot het uitvoeren van betekenisvolle activiteiten.
Diane en de oncoloog aan het woord
“Het is fijn dat je meteen kan starten aan de activiteiten omdat er duidelijke materialen in het pakket zitten en er ook voldoende uitleg gegeven wordt.” (Geertrui, 42 jaar)
“Het pakket is een goed ding om mijn gedachten te verzetten, niet te piekeren en positiviteit erbij te halen!” (Martine, 73 jaar)
“Het pakket geeft een doel, als je het krijgt wil je het doen, het verzet de gedachten en geeft ontspanning!” (Johan, 68 jaar)
Elk LAGOM-pakket wordt zorgvuldig samengesteld.
Elk LAGOM-pakket bevat een begeleidende brief.
In elk LAGOM-pakket zitten de materialen die nodig zijn om mee aan de slag te gaan.
Aanpak
De ervaring van de ontwikkelaars
Onze aanpak kenmerkt zich door de persoon met een kankerervaring helemaal centraal te stellen in dit project. Wij vertrekken met andere woorden vanuit een persoonsgerichte benadering. We focussen ons niet op de ziekte die een persoon treft maar op het empoweren van de persoon om zijn of haar betekenisvolle activiteiten te realiseren.
Tips
Toch is te weten komen wat precies betekenisvol is en waarom dat zo is, niet altijd gemakkelijk. We delen graag volgende tips uit de ervaring in dit project:
Gesteund door
Dit project en deze webpagina werden mogelijk gemaakt met de ondersteuning van:
Contact
Zelf aan de slag?
We kunnen verschillende mogelijkheden aanbieden. En naargelang jouw vraag of idee, zoeken we graag samen naar een passend antwoord of samenwerking!
Individuele coaching
Tijdens een individuele coaching gaan we met jou aan de slag om LAGOM-pakketten te maken voor een persoon met een kankerervaring uit jouw omgeving. Jij stemt jouw aanpak en ideeën af met de coaches. Aan de hand van kritische vragen en feedback voel je je gesterkt in het realiseren van jouw pakket, geheel op maat voor de persoon met een kankerervaring waarvoor jij een LAGOM-pakket wil maken.
Train de trainer of vorming
Aanbod voor professionele zorgverleners waarbij we inzoomen op het concept van betekenisvolle activiteiten en de aanpak om LAGOM-pakketten te realiseren. Je voelt je gesterkt om de LAGOM-methodiek toe te passen bij personen met een kankerervaring en hun omgeving.
Ben je geïnspireerd door ons project? Wil je graag meer te weten komen?
Heb je binnen jouw organisatie of vzw interesse om met dit idee aan de slag te gaan? Wil je graag met ons samenwerken? Of heb je als familielid, vriend(in) of collega van een persoon met een kankerervaring vragen?
Jolien Allart
Jolien is ergotherapeut (Bach) en gerontoloog (MSc). Ze werkt aan Arteveldehogeschool in Gent als docent en onderzoeker in de opleiding Bachelor in de Ergotherapie en het Onderzoeks- en Ontwikkelingscentrum Gezondheid en Zorg. Zij is daarnaast gediplomeerd ‘ethisch referentiepersoon’ en gespecialiseerd in ‘Make-ability’ (vervaardigen van op maat gemaakte hulpmiddelen voor en mét cliënten, waarin co-design en co-creatie centraal staan).
Hanne Bossuyt
Hanne is ergotherapeut (Bach) en master in de gezondheidsvoorlichting en -preventie. Ze werkt aan Arteveldehogeschool in Gent als docent en onderzoeker in de opleiding Bachelor in de Ergotherapie en het Onderzoeks- en Ontwikkelingscentrum Gezondheid en Zorg. Ze is gespecialiseerd in het zoeken naar oplossingen die ‘out-of-the-box' zijn door middel van de creatieve denkvaardigheden.
Elise Cornelis
Elise is ergotherapeut (Bach) en gerontoloog (PhD). Ze werkt aan Arteveldehogeschool in Gent als docent in de Bachelor in de Ergotherapie en het Onderzoeks- en Ontwikkelingscentrum Gezondheid en Zorg. Zij heeft meer dan 10 jaar ervaring in onderzoek met betrekking tot (betekenisvolle) activiteiten van het dagelijkse leven (ADL) bij diverse doelgroepen.
Referentielijst