7 redenen voor een duurzame verpakking. Wat zijn de valkuilen?
Duurzame verpakkingen: tijdelijke marketinghype of nieuwe standaard? Met het onderzoeks- en onderwijsproject ‘Packlab’ staat Arteveldehogeschool op de eerste rij in de zoektocht naar duurzame verpakkingen. Docent en onderzoeker Bart Calis legt uit waarom verpakkingen vandaag duurzaam moeten zijn.
1. Schaarste in grondstoffen, energie en water
De planeet ervaart een groeiend tekort aan grondstoffen, terwijl de wereldbevolking net blijft aangroeien. Sommige prognoses spreken van 10 tot 12 miljard mensen op deze planeet tegen 2050. Het overgrote deel van de grondstoffen ging vroeger vooral naar het westen. Ondertussen groeit in andere delen van de wereld de koopkracht van de bevolking, die dus ook meer consumeert en verpakkingen gebruiken.
Deze grondstoffen halen we uit de planeet, het zijn fossiele grondstoffen waarvan de bronnen niet onuitputbaar zijn. Ooit zullen grondstoffen ‘op’ zijn, nu al zijn sommige grondstofvoorraden al heel schaars.
Het alternatief voor fossiele grondstoffen zijn de onuitputbare ‘hernieuwbare’ grondstoffen. Dit zijn vooral hout en plantaardige producten. Maar ook deze hernieuwbare bronnen vragen veel energie en tijd om te groeien. We moeten dus bijgevolg zorgvuldiger en zuiniger omspringen met het gebruik van energie en materialen.
2. Klimaatveranderingen en milieuvervuiling
We zijn met véél mensen op de wereld, met zoveel activiteiten die impact hebben op de planeet. De planeet kan deze impact echter niet meer dragen. Door emissies warmt de aarde op. Het klimaat verandert met rampen tot gevolg, zoals overstromingen, bosbranden, droogte, sterfte van fauna, flora… en tenslotte wordt de mens zelf ook getroffen.
Daarbij is de mens een nestbevuiler. Eeuwenlang stortten we ons afval in de natuur, wat elders ter wereld nog massaal gebeurt. Onze eigen buurten kreunen onder zwerfvuil. Rivieren overal ter wereld zijn letterlijk de enige afvalstroom van miljoenen mensen, waardoor ze levensloze riolen worden en er in de oceanen een ‘plastic soup’ ontstaat.
3. Wetgeving en afspraken
Om bovenstaande uitdagingen aan te gaan, zijn afspraken op wereldschaal nodig. De Verenigde Naties zetten in op een beperking van de opwarming van de aarde, dus een beperking van emissies. De Europese Gemeenschap en zijn naties concretiseren dit in afspraken, ook wat verpakkingen betreft. We worden dus verplicht om duurzamere verpakkingen te gebruiken.
Enkele voorbeelden van deze ambities:
- Tegen 2025 moeten alle verpakkingen herbruikbaar, recycleerbaar of biologisch afbreekbaar zijn. (Green Deal, 2020)
- Tegen 2025 moeten 65% van alle verpakkingen recycleerbaar zijn. Tegen 2030 is dit 70%. (Europese verpakkingsrichtlijn 1994/62/EC)
- Tegen 2025 moeten alle eenmalige PET-drankflessen minimaal 25% recyclaat bevatten. Tegen 2030 is dit 30% (Richtlijn kunststoffen voor eenmalig gebruik 2019/904)
- Tegen 2025 moeten alle plastic verpakkingen en single used plastics (SUP) worden herbruikbaar gemaakt waar mogelijk, en altijd recycleerbaar. (100% tegen 2030)
- Tegen 2029 moeten 90% van de eenmalige drankflessen worden ingezameld. (Richtlijn kunststoffen voor eenmalig gebruik 2019/904, 2019)
4. De consument wil het
Het merendeel van de consumenten is zich bewust van de uitdagingen en wil er ook iets aan doen. Uit het onderzoek ‘Hack the Pack’ van Arteveldehogeschool blijkt dat 70% van de ondervraagden ‘af en toe’ tot ‘altijd’ bewust voor een duurzame verpakking kiest. 48% wil zelfs zijn vertrouwde merk inruilen voor een ander, indien deze verpakking duurzamer is.
Duurzaamheid is dan ook sedert enkele jaren een nieuwe vereiste bij het ontwerpen van verpakkingen. Het wordt zelfs als marketinginstrument gebruikt. Boodschappen over duurzaamheid verhogen de verkoop van het product.
5. Goedkopere bijdrage afvalverwerking
In België is de producent van een product zelf verantwoordelijk voor het inzamelen van de verpakking . Klinkt als onbegonnen werk? Ze doen dit uiteraard niet individueel, maar hebben zich verenigd in ‘Fost Plus’. Deze organisatie organiseert samen met partners de inzameling en afvalverwerking van huishoudelijk afval zoals PMD, papier, glas, restafval… Voor deze diensten betaalt de producent per verpakking een bijdrage aan Fost Plus.
Deze bijdrage is variabel volgens de kost van een goede afvalverwerking van die verpakking. De bijdrage voor een verpakking die enkel verbrand kan worden is dus hoger dan een verpakking die heel goed gerecycleerd kan worden. Een goede stimulans voor de producenten om hun verpakkingen te verduurzamen!
6. Nieuwe materialen en technologieën
Stilaan geraakt iedereen overtuigd van het nut om verpakkingen duurzamer te maken. De industrie is in hoog tempo op zoek naar innovaties in materialen uit onder andere hernieuwbare bronnen, of die minder schadelijk zijn, of veel beter recycleerbaar.
Ook worden afvalsorteercentra uitgerust met hightech infrastructuur zodat verpakkingen beter herkend worden en in de juiste afvalstroom terecht komen. Artificiële intelligentie vindt zijn ingang en biedt kansen om verpakkingen beter te scheiden. In het ‘Holy Grail’-project werken verschillende merken en stakeholders samen met de ambitie om elke verpakking te voorzien van een onzichtbaar digitaal patroon. Het lijkt op een onzichtbare QR-code over de hele verpakking. Optische scanners kunnen de unieke code van elke verpakking uitlezen en heel selectief sorteren.
Dit alles leidt tot meer en veel zuivere afvalmateriaalstromen, met kwalitatievere recylagemogelijkheden.
7. Van liniaire economie naar circulaire economie
Als besluit ga ik nog even in op de transitie van een liniaire economie naar een circulaire economie. In een liniaire economie halen we fossiele grondstoffen uit de planeet en maken we er materialen en producten mee. Na consumptie van het product, gooien we het weg en verbranden we het als afval. Traditionele verpakkingen zijn een typisch product van de liniaire economie: onze schaarse grondstoffen worden dus na éénmalig gebruik waardeloos en gewoon verbrand.
In een circulaire economie willen we de grondstoffen steeds opnieuw herbenutten in verschillende levenscyclussen van producten. We willen het product zelf zoveel mogelijk hergebruiken en delen met anderen. Is het product kapot, we herstellen het. Is dat onmogelijk, misschien zijn de onderdelen nog bruikbaar. En als dat niet meer lukt kunnen we de materialen recycleren als grondstof voor nieuwe producten.
Het is duidelijk dat we verpakkingen volgens een circulaire economie moeten ontwerpen. We spreken ook over de 3R-ontwerpstrategie.
- Reduce: vermijden van verpakkingen en verminderen van materiaal
- Reuse: verpakkingen hergebruiken
- Recycle: verpakkingsmaterialen recycleren
Valkuilen van duurzame verpakkingen
Zijn alle middelen goed om een verpakking duurzaam te maken? Er zijn enkele valkuilen waardoor ons nobel idee een omgekeerd effect kan hebben!
1. Een verpakking heeft een functie!
Een verpakking heeft heel wat functies! We denken meteen aan transport, bescherming, houdbaarheid, informatie en marketing, maar ook andere zoals beleving, beveiliging en gebruiksgemak… kunnen belangrijk zijn.
Materiaal weglaten, je kan dat maar tot op een bepaald niveau. Daaronder verlies je functionaliteit. Je moet zoeken naar het ideale momentum tussen oververpakt en onderverpakt.
2. Bekijk het product en zijn verpakking samen!
Ook bij het kweken, telen en produceren van producten worden er veel grondstoffen en energie gebruikt, en komen emissies vrij. Globaal genomen is je product zelfs verantwoordelijk voor zo’n 90% van de milieu-impact van het verpakte product, de verpakking ‘slechts’ voor zo’n 10%. We moeten er dus voor zorgen dat we met de verpakking het product, goed voor 90% van de impact, optimaal beschermen en zo lang mogelijk houdbaar houden. Te weinig verpakken kan dus tot meer productverlies leiden en net meer milieu-impact!
3. Bekijk de hele levenscyclus van de verpakking
Velen denken bij duurzame verpakkingen enkel aan de keuze van het materiaal, anderen aan recycleerbaarheid, nog anderen aan CO2-uitstoot. Het is echter belangrijk om de milieu-impact, energie en emissies in de hele levensloop van het product te evalueren. Dat wil zeggen vanaf de ontginning van het product, de productie, het transport… tot de end-of-life.
4. Greenwashing
Producenten willen graag een duurzame verpakking en pakken er graag mee uit. In marketingboodschappen wordt graag gefocust op slechts één aspect van duurzaamheid: minder CO2, beter recycleerbaar,… Terwijl de verpakking misschien op andere vlakken heel slecht scoort. Je focussen op enkel één element, en het zo promoten als duurzaam, is eigenlijk greenwashing. Dit is het groener voorstellen dan het in werkelijkheid is. Om nog niet te spreken over het gebruik van groene kleuren, kraftpapierlook, onbestaande eco-logo’s… om de consument te verleiden.
Bronnen
- Vlaanderen Circulair (z.d.). De circulaire economie anders uitgelegd. https://vlaanderen-circulair.be/nl
- Europees parlement (2019). DIRECTIVE (EU) 2019/904. https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2019/904/oj
- European Plastic Pact (2022). Frequently asked questions. https://europeanplasticspact.org/faq/
- MCC Verstraete IML (2021). Sustainability. https://www.verstraete.mcclabel.com/en/sustainability
- Vermeulen, L., Van Damme, K. & Calis, B. (2020). Wegwijs in duurzame verpakkingen. HackthePack: onderzoeksrapport consumentenbevragingen 2019-2020. Arteveldehogeschool.
Lees ook
5 digitale marketeers om te volgen voor de laatste trends
In de snel veranderende wereld van digitale marketing is bijblijven essentieel. Het volgen van toonaangevende experts is een van de beste manieren om dat te doen. Dit zijn 5 experten die onze docenten zelf volgen en aanraden.
Vergeet apps en tools: storytelling maakt of kraakt je content
‘Shit, Tiktok is hot & happening, dus wij zullen dat ook wel moeten doen, toch? En wat met AI? Al die tools, we zullen daar wel mee aan de slag moeten, maar hoe? HELP!’
Het ontwikkelen van een in full colour 3D geprint prototype aan de hand van 3D-modelling en UV-mapping
Lees hoe we prototypes ontwikkelen zonder fysiek object: van 3D-modellering tot realistische kleuren en texturen. Ontdek het in onze blog!
Klinisch leiderschap: ‘Nice to have’ of pure noodzaak?
Door de hervorming van de klinische ladder en de veranderende verantwoordelijkheden binnen verschillende functieprofielen, zijn leiderschapsvaardigheden bij zorgverleners van groot belang. Maar wat maakt klinisch leiderschap zo essentieel? En welke eigenschappen hebben zorgverleners nodig om de uitdagingen van het zorglandschap het hoofd te bieden?